فرآیند تولید منسوجات از ابتدا تا انتها با تولید ضایعات زیادی همراه است. این ضایعات را می توان به دو دسته ضایعات پس از تولید و ضایعات حین تولید دسته بندی کرد. ضایعات پس از تولید عبارتند از محصولاتی مانند پوشاک که به دست مصرف کنندگان رسیده اند و پس از مدتی دیگر قابل استفاده نیستند. همچنین ضایعات حین تولید عبارتند از الیاف، نخ ها و تکه پارچه هایی که در حین فرآیندهای ریسندگی و بافندگی به عنوان زباله جمع آوری می شوند. امروزه با افزایش علاقه به منسوجات پایدار، علاقه به بازیافت در نساجی هم افزایش پیدا کرده است.
بازیافت ضایعات حین تولید منسوجات باعث صرفه جویی بیشتر و مقرون به صرفه تر شدن فرآیندها می شود. همچنین می توان با راه اندازی خطوط بازیافت منسوجات مشاغل زیادی را ایجاد کرد. رویکردهای مختلفی برای بازگردانی منسوجات به چرخه مصرف وجود دارد. در این مطلب قصد داریم درباره نحوه مدیریت ضایعات و بازیافت در صنعت نساجی و پوشاک صحبت کنیم. پس تا انتها همراه ما باشید.
ضایعات چیست؟
قبل از اینکه به بررسی روش های بازیافت بپردازیم، بهتر است بدانیم که به چه چیزهایی ضایعات گفته می شود. به صورت کلی، هر چیزی که دور ریخته می شود و مصرف کنندگان قصد استفاده مجدد از آن را ندارند به عنوان ضایعات شناخته می شود. در صنعت نساجی هم به همین صورت، هر چیزی که از فرآیندهای مختلف به صورت زباله دفع شود در دسته ضایعات قرار می گیرد. این ضایعات شامل پلیمرهای مختلف در شکل های گوناگون، الیاف، نخ و تکه پارچه هستند. علاوه بر این، لباس هایی که تولید می شوند و پس از چند سال دیگر قابل استفاده نیستند هم بخشی از این ضایعات به شمار می روند.
با به کار گیری تکنیک های بازیافت در نساجی می توان این ضایعات را به چرخه مصرف برگرداند. بازیابی ضایعات به دست آمده از فرآیندهای تولیدی بسیار ساده تر از بازیافت پوشاک استفاده شده است. الیاف و مواد بازیافتی از این ضایعات را می توان دوباره برای تولید منسوجات مختلف استفاده کرد.
حجم تولید ضایعات در صنعت نساجی چقدر است؟
شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که میزان تولید ضایعات قبل و بعد از تولید منسوجات چقدر است؟ به طور کلی، تولید منسوجات با استفاده از الیاف طبیعی مثل پنبه با تولید ضایعات بیشتری نسبت به الیاف مصنوعی همراه است. بنابراین سالیانه مقدار زیادی زباله از فرآیندهای تولید نخ و پارچه از الیاف کوتاه تولید می شود. بخش عمده ای از این ضایعات در فرآیندهای ریسندگی از جمله آماده سازی الیاف، پنبه پاک کنی و حلاجی تولید می شوند. گفته می شود که در این فرآیندها چیزی در حدود ۵۰ درصد از عدل پنبه تغذیه شده به دستگاه به صورت ضایعات دفع می شود.
ضایعات قابل بازیافت در نساجی، در سایر بخش های خط تولید منسوجات مثل ریسندگی و بافندگی به صورت باقیمانده نخ و پارچه های غیرقابل استفاده و معیوب جمع آوری می شوند. در صنعت تولید پوشاک هم ضایعات زیادی از جمله انواع پارچه های تکه تکه شده، نخ های دوخت، خرجکارهای مختلف و غیره تولید می شوند. بنابراین سالانه حجم بسیار وسیعی از ضایعات نساجی در دنیا تولید می شود. این ضایعات را بایستی با استفاده از روش های مختلف دوباره به چرخه مصرف برگرداند. این کار باعث می شود که میزان مصرف مواد اولیه در خطوط تولید کاهش پیدا کند و فرآیندهای تولید مقرون به صرفه تری را داشته باشیم.
روش های مدیریت ضایعات در نساجی
ضایعات تولید شده در صنعت نساجی را می توان به شکل های مختلفی استفاده کرد. برای مدیریت ضایعات نساجی سه رویکرد اصلی وجود دارد که عبارتند از: استفاده مجدد، بازیافت و از بین بردن آن ها. بسته به مقدار ضایعات و نوع آن ها یکی از این رویکردها استفاده می شود. در ادامه هر کدام از آن ها را توضیح خواهیم داد.
استفاده مجدد از منسوجات ضایعاتی
یکی از روش های بازیابی منسوجات استفاده مجدد از آن ها در همان حالت اولیه یا پس از تعمیر کردن است. این کار باعث حفظ منابع و صرفه جویی قابل توجهی در انرژی و مواد اولیه می شود. برای این کار لازم است که البسه و منسوجات استفاده شده توسط شرکت ها و افراد ماهر جمع آوری شده و پس از دسته بندی، تعمیر و شستشو مجددا به مشتریان فروخته شوند.
بازیافت در نساجی
یکی از رویکردهای اصلی برای مدیریت ضایعات در نساجی، بازیافت آن ها است. ضایعات نساجی را می توان با استفاده از فرآیندهای بازیافت شیمیایی و مکانیکی به مواد جدید تبدیل کرد. این کار باعث صرفه جویی قابل توجهی در مواد اولیه می شود. برای انجام فرآیند بازیافت لازم است که ضایعات در ابتدا دسته بندی شده و از همدیگر جدا شوند. بعد از جداسازی این ضایعات روش بازیافت مختص هر کدام از آن ها انتخاب شده و فرآیند بازیابی شروع می شود. روش های بازیافت ضایعات در نساجی عبارتند از:
بازیافت شیمیایی و پلیمریزاسیون مجدد
در این روش ضایعات به صورت شیمیایی تجزیه شده و به مونومرهای تشکیل دهنده شان تبدیل می شوند. سپس مجددا به پلیمر تبدیل شده و محصولات جدیدی تولید می شوند. به این روش بازیافت شیمیایی و یا بازیافت حلقه بسته گفته می شود. این روش یکی از بهترین رویکردها برای بازیافت الیاف مصنوعی مثل پلی استر و نایلون است. در حین انجام فرآیند بازیافت شیمیایی انرژِی زیادی مصرف می شود. مصرف انرژی در این فرآیند بیشتر از سایر فرآیندهای بازیافت در نساجی است. اما ذکر این نکته ضروری است که محصول به دست آمده از این روش از کیفیت خیلی بالاتری نسبت به سایر منسوجات بازیافتی برخوردار است.
بازیافت مکانیکی و تولید محصولات جدید
در این روش ضایعات به صورت مکانیکی بازیابی شده و به محصولات جدیدی تبدیل می شوند. توجه داشته باشید که خواص فیزیکی، مکانیکی یا شیمیایی این مواد بازیافتی از محصول اولیه ضعیف تر است. بنابراین کاربری آن ها هم متفاوت از ماده اولیه خواهد بود. در طی فرآیند بازیافت مکانیکی منسوجات، در ابتدا آن ها را ریش ریش کرده و به ماشین کاردینگ تغذیه می کنند. پس از تغذیه به ماشین گارنت و تبدیل آن ها به مواد واسطه ای نساجی، می توان ضایعات را به انواع لایه های بی بافت و یا پارچه های بازیافتی تبدیل کرد. بازیافت فیزیکی ضایعات نساجی را می توان با استفاده از ماشین آلات نساجی مخصوص انجام داد. برای آشنایی و مشاوره در زمینه خرید خطوط بازیافت منسوجات با کارشناسان باتجربه ما در گروه مهندسی و بازرگانی معتمدتکس در ارتباط باشید.
از بین بردن ضایعات
یکی دیگر از روش های متداول مدیریت ضایعات، از بین بردن آن ها است. این منسوجات را می توان با استفاده از روش های مختلفی مثل دفن کردن و سوزاندن از بین برد. این روش یکی از ساده ترین کارهایی است که می توان برای مدیریت منسوجات ضایعاتی انجام داد. اما توجه داشته باشید که دفن کردن یا سوزاندن منسوجات با خطرات و آلودگی های زیادی همراه است. سرایت آتش به طبیعت در زمان سوزاندن، آلوده شدن خاک منطقه ای که زباله ها در آن دفن می شوند، انتشار گازهای سمی حاصل از سوزاندن و یا خاکستر آلوده از جمله خطرات ناشی از این فرآیند به شمار می روند.
سخن پایانی
همان طور که دیدید، در این مطلب درباره رویکردها و روش های مختلفی که برای مدیریت ضایعات در نساجی وجود دارند صحبت کردیم. به طور کلی، سالیانه مقدار بسیار زیادی ضایعات در حین تولید و مصرف منسوجات در دنیا به وجود می آیند. بنابراین برگرداندن این ضایعات به چرخه مصرفه از لحاظ اقتصادی و همچنین زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. استفاده مجدد از منسوجات، بازیافت منسوجات به روش های شیمیایی و مکانیکی و همچنین از بین بردن آن ها سه رویکرد اصلی در برابر ضایعات است.
بازیافت در صنعت نساجی یکی از بهترین روش ها برای مدیریت ضایعات به حساب می آید. در این فرآیند می توان با تبدیل منسوجات به مونومرهای سازنده شان آن ها را مجددا به محصولات جدید تبدیل کرد. همچنین می توان با خرد کردن و تغذیه آن ها به سیستم بازیافت مکانیکی، آن ها را به منسوجات جدید تبدیل کرد. برای آشنایی بیشتر با خطوط بازیافت منسوجات و مشاوره در زمینه خرید و راه اندازی ماشین آلات بازیافت منسوجات با کارشناسان ما در معتمدتکس تماس بگیرید.
